Polska gastronomia cofnęła się o sto lat. I jest to powód do dumy!

Ewa Palińska

6 kwietnia 2021 (artykuł sprzed 3 lat)

Opinie (165)

Polska gastronomia potrzebowała mnóstwo czasu, żeby odrobić to, co zniszczyły II wojna światowa i komunizm. Do dawnej, międzywojennej świetności udało jej się wrócić dopiero teraz. Po dokładnie stu latach.

Do restauracji nie chodzili tylko po to, żeby się najeść. Szukali tam spełnienia duchowego, bo poziom obsługi oraz atmosfera były tak samo ważne, jak smak i jakość serwowanych potraw. Na jedzenie "na mieście" mogli pozwolić sobie nawet posiadacze najmniej zasobnych portfeli, a podczas wizyty w lokalu gastronomicznym nigdy nie chodziło wyłącznie o zaspokojenie apetytu. O tym, czym jeszcze wyróżniali się goście odwiedzający polskie restauracje w okresie międzywojennym i jak bardzo współczesna gastronomia jest podobna do tej sprzed stu lat, rozmawiamy z Danielem Matzem z restauracji Ducha 66, pasjonatem historii polskiej gastronomii.

Ewa Palińska: Wybraliśmy sobie dość osobliwy moment na rozmowę o złotych latach polskiej gastronomii - branża pogrąża się w stagnacji.

Daniel Matz: Trwa wojna. Wojna z COVID-19. Restauracje działają w podziemiu. Bardzo możliwe, że kolejny krok to prohibicja i speakeasy [ukryte bary - dop. red.].

Daniel Matz, pasjonat historii polskiej gastronomii

Proponuję, żebyśmy - zachowując mimo wszystko optymizm - skupili się wyłącznie na tym okresie, który wspomina się z przyjemnością, a który ty obrałeś sobie za cel prac badawczych - dwudziestoleciu międzywojennym. Kto był wówczas w stanie żywić się na mieście?

Niemal każdy, ponieważ funkcjonowały trzy klasy restauracji. Każda przeznaczona dla innej grupy i na inną kieszeń. Również tę wypełnioną pieniędzmi jedynie symbolicznie. W lokalach I gatunku gościli najzamożniejsi. Klasa II to oberże, a III obejmowała lokale dla najuboższych, które można przyrównać do dzisiejszych fast foodów. Choć stołowali się w nich ci, którzy żyli na granicy ubóstwa, serwowane tam jedzenie nie było złej jakości, a jedynie produkowane niskim kosztem, jak np. pyzy czy maczanka krakowska - bułka wypełniona mięsem pieczonym i sosem, jaką zajadali się dorożkarze z Kleparza rozwożący do późnych godzin nocnych gości okolicznych restauracji.

Czy lokale tej trzeciej kategorii możemy pod względem menu przyrównać do barów mlecznych? Tam przecież też jadło się tanio?

Absolutnie nie! Bary mleczne to wymysł PRL-u. Taka sieciówka, w której serwuje się identyczne menu, niezależnie od regionu. Pierogi, schabowy, pomidorowa, nóżki i koniec. Od morza do Tatr, od wschodu do zachodu, wszystko identyczne. I to było straszne. W okresie międzywojennym nie było gastronomicznej unifikacji. Lokale, nawet najniższej kategorii, zachowywały swój regionalny charakter, a niekiedy wręcz unikatowość.

Zobacz też: Dawna restauracja z widokiem na Zatokę Gdańską. Historia Café Zinglershöhe

Taras widokowy Café Zinglershöhe - widoczny specjalny parkiet do tańca pod gołym niebem oraz podest dla muzyków; druga połowa lat 20. XX wieku. [źródło: "Wrzeszcz na dawnej pocztówce. Spacer drugi"]

Domyślam się, że te lokale najniższej klasy z dostępem do produktów regionalnych, czyli po prostu "od chłopa", nie miały problemu. Co jednak z tymi najbardziej ekskluzywnymi? Menu miewały bardzo wyrafinowane, a zakładam, że francuskich czy szwajcarskich serów nie zamawiały przez internet.

Oni nie potrzebowali internetu ani wymyślnych rozwiązań, żeby zapewnić sobie dostęp do produktów, o których nawet dziś możemy tylko pomarzyć. Pociągiem, który regularnie kursował z Triestu do Krakowa, każdego dnia docierały świeże ostrygi w lodzie, homary, najlepsze wina i sery. Zakładano, że swoją pozycję społeczną odbudują arystokracja i burżuazja, a że te grupy miały bardzo wyszukane wymagania kulinarne, to za wszelką cenę starano się im sprostać. Wiemy, że tak się niestety nie stało, bo późniejsze działania komunistów pokrzyżowały te plany. Zanim to jednak nastąpiło, polska gastronomia przeżywała złoty okres.

Na czym polega analogia między polską gastronomią międzywojenną a współczesną? Na tym, że mamy dostęp i chętnie sięgamy po takie rarytasy jak wspomniane homary czy ostrygi?

Też, choć nie tylko. Analogie występują też w naszej mentalności. Dwudziestolecie międzywojenne to okres bardzo rozwiniętej gastronomii w Polsce. Rozwój na podobnym poziomie odnotowaliśmy dopiero w latach 2018-19. Wtedy to Polacy zaczynali wychodzić do restauracji nie tylko dla prestiżu, raz w roku na urodziny, święta, komunie czy stypy, tylko "tak po prostu", w celach towarzyskich i dla przyjemności. Tak jak ich przodkowie robili to przed stu laty. Socjologowie mówią wprost, że gastronomia potrzebowała mnóstwo czasu po wojnie, żeby wrócić do tego, co było kiedyś. I ten moment trwa właśnie teraz. Zaczynamy patrzeć na jedzenie zupełnie inaczej, ale ten kij ma też drugi koniec - gość, który odwiedza restaurację częściej, ma też inne, niejednokrotnie wyższe oczekiwania i wymagania.

Mówisz o tym ogromnym rozwoju gastronomii, ale ja sama byłam świadkiem bolesnych upadków. Co decyduje o tym, że jedne restauracje rosną w siłę, a inne upadają, choć z pozoru wydawać by się mogło, że serwują pyszne jedzenie?

Samo jedzenie to niestety za mało, aby utrzymać się na rynku. O tym, czy jakieś miejsce odniesie sukces czy porażkę, decydują trzy aspekty - jakość jedzenia, atmosfera i obsługa.

Jakość? Możesz to rozwinąć?

Sezonowość, a więc praca na świeżych produktach od najlepszych dostawców. Kuchnia w dwudziestoleciu międzywojennym, podobnie jak dzisiaj, była sezonowa. Nie jadło się szparagów w styczniu, tak jak nie robimy tego teraz, chociaż produkty z Chile czy z Argentyny są ogólnodostępne. Bo to nie są te fantastycznie chrupiące, słodkie i delikatne NASZE szparagi z maja, tylko ich pozbawiony smaku zamiennik, którego nie odważylibyśmy się podać gościom.

Dobre restauracje korzystają z produktów od dostawców regionalnych?

Oczywiście! I identycznie było w dwudziestoleciu międzywojennym.

Ale nie było tak 20 lat temu! Pamiętam, jakim powiewem luksusu było wspomaganie się w kuchni zachwalanymi w reklamach mrożonkami czy wszelkim dobrem "zagranicznym".

My przez wiele lat nie mieliśmy niczego, dlatego cieszenie się czymkolwiek przychodziło nam z ogromną łatwością. Polecam książkę "Księżyc z peweksu. O luksusie w PRL", która opowiada o tym, jak to faktycznie było z tym luksusem w komunistycznej Polsce. Coca-cola w butelce czy czerwony johny walker - dziś wydaje nam się to niewiarygodne, ale wtedy produkty te robiły furorę!

Czyli dzisiejszy luksus to produkty "od chłopa"?

Produkty regionalne, z manufaktur i od lokalnych dostawców. Szparagi, bardzo dobra jagnięcina, wołowina, kuropatwy, homary, fenomenalna polska dziczyzna - do tego wracamy. Polska wieś przechodzi swój renesans. No i oczywiście nasze bezkonkurencyjne pieczywo! Sporo podróżowałem po świecie, ale nigdzie nie natrafiłem na tak dobry chleb, jaki mamy w Polsce.

Zobacz też: Kultowe rzeczy z lat 90. Pamiętasz je?

Menu warszawskiej restauracji Savoy z 1928 r. Był to lokal I kategorii, w którym żywili się najzamożniejsi - m.in. lekarze, adwokaci i bandyci.

Jak to zamiłowanie do produktów regionalnych przekładało się w międzywojennej Polsce na menu?

Karta była niezwykle różnorodna. Zobacz na menu z restauracji Savoy, z 1928 roku. Mamy tam już sery ściągane z Francji czy ze Szwajcarii. Jeśli chodzi o zdobywanie ekskluzywnych produktów, to dla restauratorów nie było granic niemożliwych do przekroczenia. W karcie znajdziemy rosół i barszcz, który był wówczas bardzo popularny, za 1,5-2 zł. W lokalu niższej kategorii za to samo płaciło się 30 gr. Ludzie świadomie wybierali luksus i byli gotowi za niego płacić. Nie od święta, ale na co dzień. Nie było, że nie wypada iść do restauracji w poniedziałek, wtorek czy środę, bo od tego są weekendy. Chodzono codziennie, bawiono się, celebrowano te chwile. Chodzili możni tego świata - policjanci, lekarze, adwokaci, oficerowie Wojska Polskiego, a także bandyci.

Mówisz o tej najwyższej kategorii restauracji, a kim byli goście mniej ekskluzywnych lokali?

Robotnicy zmianowi w dużych fabrykach, pielęgniarki, fryzjerzy, krawcy, a do miejsc jeszcze niższej klasy chodzili robotnicy najniższego szczebla czy osoby niewykształcone. Warto tu jednak podkreślić, że ci ludzie również się w tych miejscach bardzo dobrze bawili. Tak jak w najdroższych restauracjach, tak i tutaj była muzyka, tańce i rozmowy przy wódeczce. Ludzie nie szli się tam tylko napchać jedzeniem, ale odreagować. Konsumowanie posiłków było celebrowane.

A jedzenie? Co jedli najmożniejsi, a co ci znajdujący się na przeciwległym końcu drabiny społecznej?

Bogaci jedli świeżego homara, biedniejsi flaczki po warszawsku. Dwie fantastyczne potrawy, a zarazem jakże inne, z uwagi na produkt, jaki został wykorzystany do ich przygotowania. Oprawa była jednak podobna. W tych najniższej klasy przybytkach restauracyjnych miało się możliwość zjedzenia czegoś bardzo prostego, ale też pieczołowicie przygotowanego. W tych najbardziej ekskluzywnych restauracjach na satysfakcję gości pracowało kilkudziesięciu kucharzy. Tam też była hierarchia nie tylko kucharzy, ale i kelnerów. Tu przechodzimy do tego trzeciego aspektu (po jedzeniu i atmosferze), a więc poziomu obsługi. Kiedyś kelner był zawodem. Dziś jest zajęciem, które wykonują ludzie z łapanki.

Budynek Café Zinglershöhe widziany od strony Am Johannisberg (ul. Sobótki) między 1901 a 1914 r. [źródło: "Wrzeszcz na dawnej pocztówce. Spacer drugi"].

Co masz dokładnie na myśli?

Klas kelnerskich w szkołach gastronomicznych praktycznie nie ma. Kelnerów uczy się razem z kucharzami, tłumacząc pobieżnie, jak powinno się obsługiwać gości. Nie ma to jednak w ogóle przełożenia na to, jak powinno się pracować w dobrej restauracji. Nie ma show, a teatralność obsługi w latach 20. - tych ubiegłego stulecia - była ogromna. Szczególnie w najdroższych restauracjach. Były wózki do serów, herbat, podawanie synchroniczne, złote tace, filetowanie przy gościach. Zaczęto drukować menu - wcześniej po prostu wypisywało się je na ścianie. Z takim misternie przygotowanym menu kelner podchodził do gości, zamaszystym ruchem je wręczał. No ale miało to swoją cenę - do rachunku, co jest wpisane w kartach, doliczano opłatę za serwis. Dziś, kiedy restauracja dolicza 10 proc. za to samo, klienci bywają oburzeni.

Czyli napiwek dla kelnera to nie wymysł dzisiejszych restauratorów, którzy trzymają ludzi na śmieciówkach za najniższą stawkę godzinową i przerzucają ciężar płacenia im wynagrodzenia na gości?

Absolutnie! Zresztą cały świat dolicza opłatę za serwis, tak jak robiono to te sto lat temu i wcześniej.

No dobrze, tylko wtedy płacono za tę teatralność, za fakt, że obsługiwał nas mistrz w swoim fachu, a teraz robi to student po trwającym kilka minut przeszkoleniu.

Dziś wiele restauracji do tego wysokiego poziomu obsługi kelnerskiej wraca. Kelnerzy przechodzą gruntowne szkolenia, zgłębiają wiedzę na temat potraw, które podają gościom, oraz trunków, jakie restauracje mają w ofercie. Nie są wyłącznie "podawaczami" potraw, a mistrzami ceremonii.

Wnętrze Café Zinglershöhe na wrzeszczańskim wzniesieniu zwanym Górą Jana (Johannisberg). Ok. 1929 r.

Podczas pandemii wiele osób tę "ceremonię" organizuje sobie w domu - nauczyli się gotować i przekonali się, że to wcale nie jest takie trudne. Niektóre restauracje sprzedają zestawy DIY (zrób to sam) - najlepsze produkty od własnych dostawców ze szczegółową instrukcją przygotowania potrawy.

Każdy ma jakiś plan na przetrwanie pandemii i realizuje go po swojemu.

Zobacz też: Niedobre, złe i plugawe, czyli historie z dawnych knajp

Nasi czytelnicy często skarżą się na wysokie ceny w restauracjach.

To dla odmiany jest coś, co różni współczesnych klientów restauracji od tych z okresu międzywojennego. Ludziom żyjącym sto lat temu wydawało się oczywiste, że jeżeli nie stać kogoś na to, żeby zapłacić za zupę 20, 40 czy 60 zł, to po prostu nie idzie tam, gdzie tyle każą płacić. Każdy wiedział, na jakiej klasy restaurację może sobie pozwolić, i nie miał pretensji o to, że innych stać na droższą. Teraz idzie hejt, że ceny są z kosmosu, pojawiają się komentarze "kogo na to stać". No najwyraźniej kogoś stać, skoro takie miejsca funkcjonują. Nikt jednak nie weźmie pod uwagę tego, że być może takie ceny mają związek z unikatowością produktów, że serwowane mięso pochodzi od specjalnego gatunku krów, hodowanych w liczbie kilkuset na całym świecie. Że owoce morza są sprowadzane wyłącznie świeże, wyłącznie ze sprawdzonych miejsc i są najwyższej jakości. I że rosół, chociaż na pozór, z wyglądu, nie różni się od tego zrobionego z kostki rosołowej, którego "food cost" wynosi 30 gr, może być nagotowany na najwyższej klasy produktach, przez co sam wsad kosztuje 20 zł.

System naczyń połączonych.

Tak, i tu mamy kolejne nawiązanie do dwudziestolecia międzywojennego - podobnie jak wtedy restauracje dbają o jakość serwowanego jedzenia. Dostawcy towaru z najwyższej półki mają świadomość tego, że ich produkty są bezkonkurencyjne i żądają wysokich cen. Restauratorzy te wysokie ceny płacą, przez co w górę idą ceny serwowanych przez nich potraw, bo trzeba jeszcze doliczyć marże - z czegoś musimy przecież żyć.

Skoro już jesteśmy przy jakości, to przypomniała mi się taka ciekawostka. W dwudziestoleciu międzywojennym kiełbasa krakowska wszędzie smakowała tak samo. Niezależnie od producenta, użytego mięsa czy dodanych przypraw. Obecnie kiełbasą krakowską może być wszystko i niejednokrotnie nie mamy możliwości sprawdzenia tego, co znajduje się w środku. Z kilograma kiełbasy krakowskiej po wysuszeniu otrzymywało się przed wojną 800 g. Obecnie po "procesie obróbki" dostajemy jej 3 kg.

Jeśli komuś się wydaje, że kuchnia wegetariańska czy wegańska to "wymysł" obecnych czasów, jest w ogromnym błędzie. Restauracje przygotowywały bogate i różnorodne menu dla jaroszy już sto lat temu. Upodobanie do bezmięsnego jedzenia było tak powszechne, że nikogo ani nie dziwiło, ani nie bulwersowało.

Klient czy - jak wolisz - gość oczekuje od restauracji tej wysokiej jakości? Nawet licząc się z tym, że cena będzie odpowiednio wyższa?

Moim zdaniem gastronomia w Polsce się rozwinęła, a wymagania gości wzrosły, bo dużo podróżujemy i te zagraniczne kuchnie niejako nas wychowały. Coperto we Włoszech, pieczywo z oliwą we Francji i Włoszech, cierpkie oliwki w Hiszpanii, świeże krewetki, homary czy inne owoce morza. To wszystko wydaje nam się nowoczesne i egzotyczne, a było znane i cieszyło się popularnością już przed II wojną światową. Tylko PRL nam to zniszczył. Odpowiadając na twoje pytanie - tak, klient bezwzględnie oczekuje wysokiej jakości, nie tylko jeśli chodzi o jedzenie, ale także w kwestii atmosfery i obsługi.

Przystępując do zgłębiania tematu polskiej gastronomii w okresie międzywojennym, miałeś jakieś swoje wyobrażenia? Jak wypadły w konfrontacji z rzeczywistością? Co zaskoczyło cię najbardziej?

Mnogość produktów. Kiedy zaczynałem swoją pracę badawczą, spodziewałem się, że kuchnia międzywojenna to ziemniaki, brukiew i coś do tego. Nie myślałem o majonezach z homara, kapłonach, delikatnych sandaczach smażonych na maśle (masło, podobnie jak teraz, było strasznie drogie). Od wieków panuje zresztą pogląd, że klasę i pozycję osoby zapraszającej na kolację pokazuje prestiż jej jedzenia. W średniowieczu były to przyprawy z najróżniejszych stron świata, w dwudziestoleciu są to owoce morza, szampany, sery, kapłony w restauracjach z białymi obrusami, z czterema kelnerami delegowanymi do obsługi jednego stolika.

A co z kuchnią wegetariańską? Wymysł naszych czasów?

Absolutnie nie! Kuchnia jarska, a więc wegetariańska, w dwudziestoleciu międzywojennym była na porządku dziennym. Powstawały ruchy jaroszy, którzy cenili sobie przede wszystkim jarzyny. Takie upodobania kulinarne nikogo nie dziwiły, nie wprawiały w osłupienie i nie bulwersowały.

Czytaj także: Zaginiona kawiarnia w zapomnianym zakątku Wrzeszcza

Już w dwudziestoleciu międzywojennym wiedzieli, że dobre i wysokiej jakości jedzenie to za mało, aby odnieść pełen sukces. Potrzebne są też wysoka jakość obsługi i niepowtarzalna atmosfera.

Podczas pandemii ludzie nauczyli się gotować i wielu robi to świetnie. Nie brakuje też zwolenników zamawiania jedzenia na wynos. Jak przekonałbyś ich do tego, żeby jednak powrócili do dawnych zwyczajów i dali wam się ugościć? Masz jakiegoś asa w rękawie?

Tak! To ta słynna, uwielbiana również w okresie międzywojennym, teatralność. Nawet gdyby miałaby to być jedyna rzecz, która różni jedzenie w domu od robienia tego w restauracji, to bez wątpienia jest warta tego, aby skorzystać z zaproszenia. Tu kelner zaprezentuje ci cały rytuał otwierania i serwowania wina, jedzenie jest podawane na pięknych talerzach o nieregularnym kształcie, których w życiu byś sobie nie kupiła, bo po co ci w domu takie talerze, które nie zmieszczą się do żadnej szafy i nie dadzą włożyć do zmywarki. Dostaniesz szklankę do wody, do soku, kieliszek do białego i czerwonego wina, pełną gamę sztućców. Tego w domu, nawet jeśli masz, zwyczajnie nie chce się rozstawiać do każdego posiłku. W restauracji ktoś tę przyjemność ci zaserwuje. Niemniej bardzo bym chciał, żebyśmy przynosili trochę tej teatralności do domu, bo wspólne jedzenie może być nie tylko zaspokajaniem potrzeb biologicznych, ale i duchowych. Zbliża ludzi do siebie, relaksuje na tyle, że mamy ochotę podzielić się tym, czego w normalnych okolicznościach nikt by z nas nie wyciągnął. Cieszmy się jedzeniem, niezależnie od tego, gdzie, z kim i w restauracji jakiej klasy przyjdzie nam spożywać posiłek. Tak jak to robili ludzie w dwudziestoleciu międzywojennym.

Ewa Palińskae.palinska@trojmiasto.pl

Miejsca

Ducha 66 Gdańsk, Świętego Ducha 66

Opinie (165) 7 zablokowanych

Sortowanie
- Od najstarszych
- Od najnowszych

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 13:30

Doskonale rozumiem, że dobre produkty = wyższe ceny (1)

Ale ceny z sufitu są częstym problemem zupełnie przeciętnych lokali. W Polsce znakomita większość "restauratorów" pozbawiona jest pasji, chcą jak największego zysku przy jak najmniejszym wysiłku i oszczędzają na wszystkim (a zwłaszcza na personelu). Tutaj tkwi problem, gdyby nie mentalność przedsiębiorców, dużo szybciej wrócilibyśmy do opisywanego w wywiadzie stanu sprzed wojny. Obecnie nawet do drogiej restauracji może się wybrać prawie każdy, ale nie wróci, jeśli dostanie przeciętne jedzenie i zostanie obsłużony przez naburmuszonego/znudzonego kelnera (którym, biorąc pod uwagę zarobki i warunki pracy wcale się nie dziwię). Są chlubne wyjątki, ale to kropla w morzu.

ja
3 lata
- 33 1
Twoja opinia

Zmień treść

Ale ceny z sufitu są częstym problemem zupełnie przeciętnych lokali. W Polsce znakomita większość "restauratorów" pozbawiona jest pasji, chcą jak największego zysku przy jak najmniejszym wysiłku i oszczędzają na wszystkim (a zwłaszcza na personelu). Tutaj tkwi problem, gdyby nie mentalność przedsiębiorców, dużo szybciej wrócilibyśmy do opisywanego w wywiadzie stanu sprzed wojny. Obecnie nawet do drogiej restauracji może się wybrać prawie każdy, ale nie wróci, jeśli dostanie przeciętne jedzenie i zostanie obsłużony przez naburmuszonego/znudzonego kelnera (którym, biorąc pod uwagę zarobki i warunki pracy wcale się nie dziwię). Są chlubne wyjątki, ale to kropla w morzu.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-06 14:41
  
  Tu masz rację. Dla mnie przykładem nie jakaś świetna restauracja, ale "Bar Okęcie" w Warszawie. Owszem - zwykły bar, wygląd rodem z początku lat 90-tych, z zewnątrz wręcz nie zachęca do wejścia. Ale tam widać zaangażowanie właściciela i pracowników, a jedzenie jest naprawdę dobre i tanie.
  
  Gdańszczanin
  3 lata
  - 3 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Tu masz rację. Dla mnie przykładem nie jakaś świetna restauracja, ale "Bar Okęcie" w Warszawie. Owszem - zwykły bar, wygląd rodem z początku lat 90-tych, z zewnątrz wręcz nie zachęca do wejścia. Ale tam widać zaangażowanie właściciela i pracowników, a jedzenie jest naprawdę dobre i tanie.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 13:49

Nie kojarzę, żebym był z własnej chęci w jakiejkolwiek restauracji na jakimś obiedzie. (1)

A nawet jeśli to pewnie na palcach jednej ręki dało by się zliczyć.

3 lata
- 5 2
Twoja opinia

Zmień treść

A nawet jeśli to pewnie na palcach jednej ręki dało by się zliczyć.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-07 09:42
  
  I nie chodź i tak w sezonie wszystko pełne, że nie ma gdzie usiąść. Smaż mielone w domu!
  
  3 lata
  - 1 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  I nie chodź i tak w sezonie wszystko pełne, że nie ma gdzie usiąść. Smaż mielone w domu!
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 13:56

(3)

Bary mleczne za prl nie były takie złe. Karmiły szybko, tanio i smacznie. Wszystko z bazowych produktów a nie polfabrykatow jak teraz to robią knajpy deluxe.

3 lata
- 24 0
Twoja opinia

Zmień treść

Bary mleczne za prl nie były takie złe. Karmiły szybko, tanio i smacznie. Wszystko z bazowych produktów a nie polfabrykatow jak teraz to robią knajpy deluxe.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-06 14:43
  
  (2)
  
  Niestety za PRL bary mleczne to było często miejscami, gdzie miałeś sporą szansę na wyjście z problemami żołądkowymi. Brud, niechlujstwo, braki w zaopatrzeniu... Tak naprawdę dobre bar y mleczne to czas, gdy stały się całkowicie prywatne.
  
  Gdańszczanin
  3 lata
  - 1 6
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Niestety za PRL bary mleczne to było często miejscami, gdzie miałeś sporą szansę na wyjście z problemami żołądkowymi. Brud, niechlujstwo, braki w zaopatrzeniu... Tak naprawdę dobre bar y mleczne to czas, gdy stały się całkowicie prywatne.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-04-06 17:50
    
    Bar mleczny Słoneczny w Gdyni (1)
    
    Przez całą podstawówkę w latach siedemdziesiątych się tam stołowalem i wspominam to z łezką w oku. Jak na tamte siermiężne czasy było całkiem smacznie. Nie przypominam sobie żadnych problemów gastrycznych.
    
    Bar istnieje do dziś
    3 lata
    
    8 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Przez całą podstawówkę w latach siedemdziesiątych się tam stołowalem i wspominam to z łezką w oku. Jak na tamte siermiężne czasy było całkiem smacznie. Nie przypominam sobie żadnych problemów gastrycznych.
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2021-04-07 14:11
      
      To miałeś szczęście - bo ja pamiętam takie bary, gdzie skutkiem bywało zatrucie. Zresztą ogólnie "żywienie zbiorowe" za PRL nie grzeszyło ani jakością, ani czystością.
      
      Gdańszczanin
      3 lata
      
      1 2
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      To miałeś szczęście - bo ja pamiętam takie bary, gdzie skutkiem bywało zatrucie. Zresztą ogólnie "żywienie zbiorowe" za PRL nie grzeszyło ani jakością, ani czystością.
      Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 14:30

Sami narzekacze. Nikt nie kaze wam chodzic do restauracji. (9)

Zawsze mozecie zamowic makdonalda z glovo przez ajfona i go zjesc ogladajac jakis serial multikulti na netflixie i oczywiscie wrzucic na instagrama zdjecie nuggetsow z hasztagiem #foodporn
Wlasnie dlatego nigdy nie zrozumiecie wyjscia do restauracji, to wymaga odrobiny kultury, ktorej nie nauczycie sie na tiktoku.
Stracone POkolenie :)

3 lata
- 15 20
Twoja opinia

Zmień treść

Zawsze mozecie zamowic makdonalda z glovo przez ajfona i go zjesc ogladajac jakis serial multikulti na netflixie i oczywiscie wrzucic na instagrama zdjecie nuggetsow z hasztagiem #foodporn Wlasnie dlatego nigdy nie zrozumiecie wyjscia do restauracji, to wymaga odrobiny kultury, ktorej nie nauczycie sie na tiktoku. Stracone POkolenie :)
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-06 14:46
  
  (8)
  
  Nie wiem czy wiesz, ale można nie chodzić do restauracji i jednocześnie nie jeść fastfoodów ani gotowych rzeczy ze sklepu. Po prostu można gotować samemu.
  
  3 lata
  - 9 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Nie wiem czy wiesz, ale można nie chodzić do restauracji i jednocześnie nie jeść fastfoodów ani gotowych rzeczy ze sklepu. Po prostu można gotować samemu.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-04-06 15:23
    
    Oczywiście można samemu gotować i nie jeść na mieście, można oglądać filmy w telewizji zamiast w kinie (7)
    
    Można w domu słuchać muzyki zamiast wyjść na koncert, można pracować zdalnie zamiast pójść do pracy, można leczyć sie teleporadą zamiast pójść do lekarza, można gadać ze znajomym przez kamerke zamiast sie spotkać, można zamówić zakupy zamiast wyjść do sklepu i można zwiedzać świat na mapach google zamiast podróżować...
    
    Pytanie tylko: co to za życie?
    
    3 lata
    
    9 6
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Można w domu słuchać muzyki zamiast wyjść na koncert, można pracować zdalnie zamiast pójść do pracy, można leczyć sie teleporadą zamiast pójść do lekarza, można gadać ze znajomym przez kamerke zamiast sie spotkać, można zamówić zakupy zamiast wyjść do sklepu i można zwiedzać świat na mapach google zamiast podróżować... Pytanie tylko: co to za życie?
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2021-04-06 16:10
      
      Ale czy ja napisałem, żeby wszystko robić samemu i w domu? Napisałem, że nie jedzenie w restauracjach, nie oznacza od razu jedzenia fastfoodów na telefon czy gotowców z mikrofali.
      
      3 lata
      
      2 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Ale czy ja napisałem, żeby wszystko robić samemu i w domu? Napisałem, że nie jedzenie w restauracjach, nie oznacza od razu jedzenia fastfoodów na telefon czy gotowców z mikrofali.
      Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2021-04-06 17:45
      
      Co to za życie????? (5)
      
      To jest życie domatora. i ja je bardzo lubię.
      
      Marta
      3 lata
      
      4 5
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      To jest życie domatora. i ja je bardzo lubię.
      Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2021-04-06 17:53
        
        Jak jesteś 40+ to rozumiem (4)
        
        Jeśli poniżej to bardzo współczuje :(
        
        3 lata
        
        3 6
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Jeśli poniżej to bardzo współczuje :(
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2021-04-06 18:24
        
        Czemu żeby czuć się dobrze jako domator trzeba mieć 40+ lat? (1)
        
        Chyba lepiej mając 20 czy 30 lat i czerpać przyjemność z domatorstwa ale być zadowolonym z życia, jak być znerwicowanym i zestresowanym ale wychodzącym na miasto człowiekiem.
        
        Co jest takiego złego w siedzeniu w domu? Można mieć jakieś super hobby i spełniać się bez wychodzenia na miasto, można mieć przyjaciół i znajomych i rodzinę którzy cię odwiedzają u ciebie.
        
        3 lata
        
        5 3
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Chyba lepiej mając 20 czy 30 lat i czerpać przyjemność z domatorstwa ale być zadowolonym z życia, jak być znerwicowanym i zestresowanym ale wychodzącym na miasto człowiekiem. Co jest takiego złego w siedzeniu w domu? Można mieć jakieś super hobby i spełniać się bez wychodzenia na miasto, można mieć przyjaciół i znajomych i rodzinę którzy cię odwiedzają u ciebie.
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2021-04-07 03:49
        
        Od 3 dni jestem w domu z powodu beznadziejnej pogody
        
        I lekkiego przeziębienia (nie covid) i mam dość!! Mam 60+
        
        3 lata
        
        5 1
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        I lekkiego przeziębienia (nie covid) i mam dość!! Mam 60+
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2021-04-06 21:24
        
        Dlaczego Polacy tak często mają problem z tym, że komuś podoba się jego własne życie? (1)
        
        3 lata
        
        4 2
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2021-04-07 06:11
        
        Bo jednocześnie krytykują życie innych
        
        Jak lubisz siedzieć w domu to na wuja wchodzisz tu i hejtujesz ceny w restauracjach?
        
        Siedzisz w domu bo po prostu nie stać ciebie na restauracje.
        
        3 lata
        
        2 3
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Jak lubisz siedzieć w domu to na wuja wchodzisz tu i hejtujesz ceny w restauracjach? Siedzisz w domu bo po prostu nie stać ciebie na restauracje.
        Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 14:58

głupoty (1)

To co gościu opowiada to snobizm kulinarny i dorabianie filozofii do prozy życia. Swego czasu znałem drogie i ekskluzywne restauracje, gdzie dorzucano kostkę rosołową. A "Ekskluzywni" klienci byli szczęśliwi, że takie smaczne jedzą. Pełno jest oszukiwania w restauracjach, a On ani słowa o tym, tylko kotlety z bydła, którego jest kilkaset sztuk na świecie. żałosne

tom
3 lata
- 23 4
Twoja opinia

Zmień treść

To co gościu opowiada to snobizm kulinarny i dorabianie filozofii do prozy życia. Swego czasu znałem drogie i ekskluzywne restauracje, gdzie dorzucano kostkę rosołową. A "Ekskluzywni" klienci byli szczęśliwi, że takie smaczne jedzą. Pełno jest oszukiwania w restauracjach, a On ani słowa o tym, tylko kotlety z bydła, którego jest kilkaset sztuk na świecie. żałosne
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-07 14:16
  
  Masz całkowitą rację. Ja z uwagi na pracę miałem okazję obserwować pewną drogą restaurację w Trójmieście. Wszystko "świeże i na zamówienie klienta", a w praktyce kuchenki mikrofalowe i mrożonki były w użyciu.
  Do tego symbolem luksusu i głupią modą jest podawanie odrobiny jedzenia "z ozdóbkami" na wielkim talerzu.
  Jeśli ktoś uzna, że jestem prymityw - trudno: w restauracji chciałbym się najeść, a nie tylko spróbować potrawy.
  
  Gdańszczanin
  3 lata
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Masz całkowitą rację. Ja z uwagi na pracę miałem okazję obserwować pewną drogą restaurację w Trójmieście. Wszystko "świeże i na zamówienie klienta", a w praktyce kuchenki mikrofalowe i mrożonki były w użyciu. Do tego symbolem luksusu i głupią modą jest podawanie odrobiny jedzenia "z ozdóbkami" na wielkim talerzu. Jeśli ktoś uzna, że jestem prymityw - trudno: w restauracji chciałbym się najeść, a nie tylko spróbować potrawy.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 16:01

Oberża jak fast food ? (2)

Oberża była tania a fast food wcale nie jest . MC Donalds , foodtracki , to wszystko jest mało jedzenia za wcale nie małą cenę .

3 lata
- 13 2
Twoja opinia

Zmień treść

Oberża była tania a fast food wcale nie jest . MC Donalds , foodtracki , to wszystko jest mało jedzenia za wcale nie małą cenę .
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-07 09:38
  
  Ceny w foodtrack są kosmiczne (1)
  
  Takie same ceny są w stacjonarnych knajpach, a oni nie płacą czynszu za lokal, ktoś to wytłumaczy?? Czy oprócz pazerności jest jakoś inny logiczny powód? W Polsce nie ma praktycznie ludzi którzy kochają gotowanie, jedzenie i chvabsienttm dzielić w swojej restauracji. U nas restauracje prowadzą przedsiębiorcy i to przekłada się na jakość restauracji.
  
  3 lata
  - 2 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Takie same ceny są w stacjonarnych knajpach, a oni nie płacą czynszu za lokal, ktoś to wytłumaczy?? Czy oprócz pazerności jest jakoś inny logiczny powód? W Polsce nie ma praktycznie ludzi którzy kochają gotowanie, jedzenie i chvabsienttm dzielić w swojej restauracji. U nas restauracje prowadzą przedsiębiorcy i to przekłada się na jakość restauracji.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-04-10 17:59
    
    Ja Ci to wyłumaczę
    
    Food trucki fakt nie płacą czynszu za lokal ale za postojowe już tak i to sporo. Najczęściej spotyka je się na jakichś wydarzeniach (zloty, koncerty itd). Koszt za jeden dzień takiego postoju to 300-1000 ( i więcej) za jeden dzień. To tak jakby knajpa miała czynsz 9-30 tys miesięcznie. To jest jeden powód. Drugi to brak ciągłości. Jak masz lokal to mniej więcej wiesz ile sprzedaż w niedziele ile w środę. W food trucku jesteś na wydarzeniu 1-3 dni, najczęściej w weekend i każde takie wydarzenie jest inne, nie wiesz ile sprzedaż, a co jak interes nie pójdzie? Co z towarem? Przecież takiej sałaty nie zamrozisz, a do następnego tygodnia nie przetrwa. To rodzi koszty wyższe niż w restauracji i stąd te ceny. Trzeci koszt to pracownik. W restauracji on ma grafik, wie ile będzie pracował w środę, czy poniedziałek. W związku z tym, iż food truck jest co chwila gdzie indziej i w innych godzinach taki pracownik wie nie wiele i ta niepewność też kosztuje.
    
    Proszę bardzo
    3 lata
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Food trucki fakt nie płacą czynszu za lokal ale za postojowe już tak i to sporo. Najczęściej spotyka je się na jakichś wydarzeniach (zloty, koncerty itd). Koszt za jeden dzień takiego postoju to 300-1000 ( i więcej) za jeden dzień. To tak jakby knajpa miała czynsz 9-30 tys miesięcznie. To jest jeden powód. Drugi to brak ciągłości. Jak masz lokal to mniej więcej wiesz ile sprzedaż w niedziele ile w środę. W food trucku jesteś na wydarzeniu 1-3 dni, najczęściej w weekend i każde takie wydarzenie jest inne, nie wiesz ile sprzedaż, a co jak interes nie pójdzie? Co z towarem? Przecież takiej sałaty nie zamrozisz, a do następnego tygodnia nie przetrwa. To rodzi koszty wyższe niż w restauracji i stąd te ceny. Trzeci koszt to pracownik. W restauracji on ma grafik, wie ile będzie pracował w środę, czy poniedziałek. W związku z tym, iż food truck jest co chwila gdzie indziej i w innych godzinach taki pracownik wie nie wiele i ta niepewność też kosztuje.
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 16:23

Chętnie zapłaciłbym za teatralność, jakość, świeżość i kreatywność ale nie za ich pozory (3)

Szkoda, że niestety większość drogich restauracji nie oferuje obecnie tych rzeczy. A druga sprawa, to zanik taniego, prostego i dobrego jedzenia na mieście. Gdzie się podziała ta "najniższa" półka jedzenia? Fastfoody wcale nie są tak tanie, żeby mogła sobie na nie pozwolić osoba zarabiająca przeciętnie (dominanta w Polsce wynosi 2379,66 zł brutto, czyli jakieś 13 zł na rękę na godzinę) obiad w fastfoodzie to dla niej ~1-2h (z ośmiu!) godzin pracy. Już nie wspomnę o kwestii zdrowotnej takiego jedzenia. Jedzenie na wagę dla studentów ok 35-38 zł/kg, średnia porcja to jakieś 14 do 20 zł, do tego napój osobno. Znów, mniej niż godzinówka dla wielu osób. Czekam, aż pojawią się wszystkie wspomniane wcześniej "trzy klasy" jadłodajni, w szczególności ta średnia najniższa, bo póki co z tym słabo. Ale może się nie opłaca i się nie doczekam. :(

3 lata
- 20 2
Twoja opinia

Zmień treść

Szkoda, że niestety większość drogich restauracji nie oferuje obecnie tych rzeczy. A druga sprawa, to zanik taniego, prostego i dobrego jedzenia na mieście. Gdzie się podziała ta "najniższa" półka jedzenia? Fastfoody wcale nie są tak tanie, żeby mogła sobie na nie pozwolić osoba zarabiająca przeciętnie (dominanta w Polsce wynosi 2379,66 zł brutto, czyli jakieś 13 zł na rękę na godzinę) obiad w fastfoodzie to dla niej ~1-2h (z ośmiu!) godzin pracy. Już nie wspomnę o kwestii zdrowotnej takiego jedzenia. Jedzenie na wagę dla studentów ok 35-38 zł/kg, średnia porcja to jakieś 14 do 20 zł, do tego napój osobno. Znów, mniej niż godzinówka dla wielu osób. Czekam, aż pojawią się wszystkie wspomniane wcześniej "trzy klasy" jadłodajni, w szczególności ta średnia najniższa, bo póki co z tym słabo. Ale może się nie opłaca i się nie doczekam. :(
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-06 18:33
  
  Jasne 13 zł na rękę (1)
  
  Jak minimlana jest 17 zł
  
  3 lata
  - 0 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Jak minimlana jest 17 zł
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2021-04-06 18:39
    
    no 17 brutto a ile netto?
    
    Dominanta to 2380 zł brutto, na 164 godziny daje ~14.5 zł/h brutto. Teraz odejmij zusy podatki itp ile zostaje?
    
    3 lata
    
    3 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Dominanta to 2380 zł brutto, na 164 godziny daje ~14.5 zł/h brutto. Teraz odejmij zusy podatki itp ile zostaje?
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-07 14:22
  
  W Gdańsku nie znam miejsc z dobrym tanim jedzeniem, ale podczas wyjazdów czasem muszę coś zjeść w innych miastach. Takie miejsca z dobrym i tanim jedzeniem jeszcze są, choć istotnie mało ich zostało. W Warszawie masz na przykład Bar Okęcie przy Al. Krakowskiej (uprzedzam, że z zewnątrz nie zachęca wyglądem ;)).
  Z jednym masz rację - trzeba takich miejsc szukać, bo na ogół nie rzucają się w oczy.
  
  Gdańszczanin
  3 lata
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  W Gdańsku nie znam miejsc z dobrym tanim jedzeniem, ale podczas wyjazdów czasem muszę coś zjeść w innych miastach. Takie miejsca z dobrym i tanim jedzeniem jeszcze są, choć istotnie mało ich zostało. W Warszawie masz na przykład Bar Okęcie przy Al. Krakowskiej (uprzedzam, że z zewnątrz nie zachęca wyglądem ;)). Z jednym masz rację - trzeba takich miejsc szukać, bo na ogół nie rzucają się w oczy.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 16:25

(2)

"mogli pozwolić sobie nawet posiadacze najmniej zasobnych portfeli" - Ducha66 jajecznica -18zl, piers z kurczaka - 37zl, herbata - 10 zl xD, taaa ta mala zasobnosc chyba powina sie objawiac posiadaniem tylko karty kredytowej

bc
3 lata
- 17 2
Twoja opinia

Zmień treść

"mogli pozwolić sobie nawet posiadacze najmniej zasobnych portfeli" - Ducha66 jajecznica -18zl, piers z kurczaka - 37zl, herbata - 10 zl xD, taaa ta mala zasobnosc chyba powina sie objawiac posiadaniem tylko karty kredytowej
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-06 16:46
  
  Jak to jest, że w Monachium w topowej knajpie za jedzenie a nie degustacje jak w gdańskich restauracjach i tak zapłacę mniej?
  
  3 lata
  - 4 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Jak to jest, że w Monachium w topowej knajpie za jedzenie a nie degustacje jak w gdańskich restauracjach i tak zapłacę mniej?
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2021-04-07 14:36
  
  Nie mów, że w miarę porządnej
  
  restauracji, na Głównym Mieście, to są wysokie ceny. Czynsz tam pewnie ze 20tys/mc wynosi.
  
  3 lata
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  restauracji, na Głównym Mieście, to są wysokie ceny. Czynsz tam pewnie ze 20tys/mc wynosi.
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 16:42

Lovely

a teraz łapka w góre kto chodzi do knajpy dla poziomu obsługi oraz atmosfery

3 lata
- 7 3
Twoja opinia

Zmień treść

a teraz łapka w góre kto chodzi do knajpy dla poziomu obsługi oraz atmosfery
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-04-06 18:35

Spoko,

nowa normalność wytnie klasę średnią, którą dziś jeszcze ewentualnie stać na regionalne kotlety i buraczki. Potem zostaną tylko luksusowe restauracje klasy lux oraz garkuchnie i makdondale.

Lucullus a la polonaise
3 lata
- 5 0
Twoja opinia

Zmień treść

nowa normalność wytnie klasę średnią, którą dziś jeszcze ewentualnie stać na regionalne kotlety i buraczki. Potem zostaną tylko luksusowe restauracje klasy lux oraz garkuchnie i makdondale.
Regulamin dodawania opinii